Europa wil in 2050 een klimaatneutraal en circulair continent zijn. Met de Green Deal worden grote stappen gezet in de energietransitie. Maar op het gebied van circulariteit zijn de beleidsplannen minder duidelijk en concreet. We dreigen het paard achter de wagen te spannen, schrijft Daniëlle Schweitzer.
Iedereen die weleens een plastic bord of beker in de vaatwasser heeft gehad, weet dat die er nooit droog uit komt. Je hebt altijd nog een theedoek nodig om het spul af te drogen. Plastic droogt nou eenmaal slecht. Dat is een probleem, niet zozeer thuis, want die theedoek ligt altijd wel voor het grijpen. Maar in de horeca is dat een ander verhaal. In een sterrenrestaurant krijgen gasten natuurlijk porseleinen borden en kristallen glazen voorgeschoteld, maar in de wereld van fastfood en koffiezaken niet. Daar kreeg je tot voor kort je eten en drinken mee in wegwerpbakjes en -bekers.
Zo’n koffie- of colabeker bestaat voor 95 procent uit papier en voor 5 procent uit plastic om het lekvrij te maken. Papier wordt goed gerecycled in Nederland, maar het plastic uit die bekers niet, dat eindigt in de verbrandingsoven. Door die laatste 5 procent geldt de hele beker als ‘wegwerp’. En wegwerpplastic wordt langzaam maar zeker verboden, en dus kijkt de horeca naar alternatieven, waaronder dus die slecht drogende plastic borden, bestek en bekers.
Eén ding is zeker. De richting van het Europees beleid is goed, want onze huidige consumptiemaatschappij is niet duurzaam en op termijn onhoudbaar. Wel kunnen er vraagtekens worden gezet bij de uitvoering van dit beleid. Om dat uit te leggen, eerst even het grote plaatje.
De Europese Commissie maakt vaart van de ambitie om in 2050 het eerste klimaatneutrale en circulaire continent ter wereld te worden. In dat kader valt vooral de Green Deal op, het monsterprogramma om de energietransitie tot een succes te maken. Daar is een budget van duizend miljard euro voor beschikbaar, dat uit oude en nieuwe potjes komt.
De plannen voor de circulaire economie – met hergebruik en recycling als speerpunten – lopen wat achter bij de energietransitie. De ambities zijn er wel, maar de plannen zijn minder concreet en aansprekend. De inmiddels demissionaire staatssecretaris Vivianne Heijnen heeft het de ene keer over het voorkomen van zwerfafval, de andere keer over het verminderen van grondstoffen. Het is niet duidelijk welke maatregelen welke doelen dienen. Onderdeel van het circulaire beleidspakket is de EU-richtlijn voor verpakkingen. Goede regelgeving, hoewel het onduidelijk is in hoeverre bestaande recyclinginitiatieven blijven toegestaan, leest u in een vorig blog.
Terug naar de wegwerpbordjes. Sinds 1 juli is er al een verbod op de verkoop van veel plastic wegwerpproducten. Ook betalen consumenten 15 eurocent statiegeld op kleine plastic flesjes en blikjes. En vanaf 1 januari 2024 zijn wegwerpbekers en -bakjes verboden. Tenminste, als ze plastic bevatten en als ze bedoeld zijn voor consumptie op locatie. Dat geldt bijvoorbeeld voor horeca, maar ook voor evenementen, kantoren, instellingen, verenigingen en sportclubs. Het aanbieden van ‘hoogwaardig recyclebare alternatieven’ is toegestaan, als wordt voldaan aan de verplichte inzamelingsdoelstelling. Lees hier meer over alle bestaande en aankomende maatregelen die Nederland neemt op basis van de Europese regelgeving om wegwerpplastic te verminderen.
Hoogwaardig recyclebare alternatieven: daar komen de lastig te drogen plastic borden en bekers om de hoek kijken. Want als horecabedrijven en cateraars die willen gaan gebruiken, dan moeten ze er wel een plan voor hebben. Want als er nattigheid achterblijft, kunnen bacteriën zich nestelen en dat is niet hygiënisch. Dat levert ongetwijfeld problemen op met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Hoe gaan bedrijven al die borden en bekers inzamelen, schoonmaken, drogen en hergebruiken?
Het is niet realistisch om de hele consumptiesamenleving van vandaag op morgen op circulaire leest te schoeien. Maar de weg ernaartoe moet wel stapsgewijs resultaten opleveren. Het is belangrijk om kritisch te evalueren of het ingezette beleid daadwerkelijk leidt tot meer circulariteit. Het uitbannen van wegwerpplastic ten gunste van hard plastic is bijvoorbeeld een twijfelachtige stap. De stad Parijs heeft hier al ervaring mee opgedaan. Daar leidde de overstap naar herbruikbaar plastic, glas en roestvrij staal tot bedenkelijke resultaten, zo blijkt uit onderzoek. Een herbruikbare plastic beker kost 8 tot 23 keer meer dan een papieren beker (met 5 procent wegwerpplastic). Bovendien brengen herbruikbare bekers aanzienlijke kosten met zich mee voor wassen en terugtransport.
Is dat de bedoeling? Kunnen we die kosten niet beter besparen en besteden aan innovatie op het gebied van duurzame materialen? Zodat we bijvoorbeeld papieren bekers krijgen waarvoor géén plastic meer nodig is om ze lekvrij te maken. Dan zouden we bekers voor 100 procent kunnen recyclen. Dat zou de circulaire economie pas echt vooruithelpen.
Heeft u hulp nodig bij het volgen van alle relevante wet- en regelgeving op het gebied van duurzaamheid, en bij strategische advisering hierover? Neem dan contact op met Daniëlle Schweitzer.
Of schrijf u in op de nieuwsbrief en ontvang eens per drie maanden relevante updates voor uw organisatie in uw inbox.
