Het kabinet heeft geleerd van wat er eerder mis ging in de communicatie over de coronacrisis. Premier Rutte en minister De Jonge waren in hun persconferentie op de laatste dag van maart behoorlijk duidelijk en eenduidig: de we-doen-het-samen-strategie voert de boventoon.
Ook is voor het eerst aandacht besteed aan proactieve aspecten, zoals het voorbereiden van het volk op wat nog komen gaat. Daar hangt namelijk veel vanaf; draagvlak bijvoorbeeld.
Situatie, oorzaak, actie
In februari betoogden we dat de rijksoverheid de regie moest nemen over de corona-informatie. Het RIVM vervulde zijn rol prima, maar het communicatieframe verdiende al op dat moment een verbreding naar onderwijs, economie en meer algemene gezondheidszorg. En dan afvinken: wat is de situatie, wat is de oorzaak, welke acties zijn in gang gezet. Vervolgens is de verpakking cruciaal: de vertrouwen wekkende boodschapper.
Hoe het kabinet tot eind maart heeft gecommuniceerd, is al op tal van plaatsen besproken. Drie conclusies springen in het oog:
- De maatregelen zijn voor zover we kunnen beoordelen passend en evenwichtig;
- Premier Rutte doet het voortreffelijk, ook als hij ons toespreekt;
- De communicatie over wat maatregelen precies inhouden is te vaak onduidelijk.
Het laatste punt is door de premier erkend, en het is verbeterd, zo bleek 31 maart. Twee sprekers, één boodschap: de beperkende maatregelen zijn verlengd tot en met 28 april. Alhoewel, voor het onderwijs geldt de sluiting tot of tot en met de meivakantie, waarvan de data per regio en per school kunnen verschillen. En er lopen ook nog maatregelen tot en met 1 juni. Dit leidt zeker nog tot verwarring.
We doen het samen
De hoofdlijn van dit kabinet is inmiddels glashelder: saamhorigheid. Voor de persconferentie was een nieuw achterwandje gemaakt, met de steeds herhaalde tekst Alleen samen krijgen we corona onder controle. Geen dictaten, maar ‘een intelligente lock down’, met eigen verantwoordelijkheid voor de bevolking. Rutte en De Jonge herhaalden beiden die boodschap meerdere keren, en putten zich uit in opsommingen van wat er goed gaat in Nederland en wie het goed doen. Die teksten waren al dagen van tevoren geschreven, en voldeden voortreffelijk aan het belangrijke communicatieaspect van de bemoediging.
Een volgende stap is het voorbereiden van mensen op wat hen nog te wachten staat, en de mogelijke reactie van het kabinet op toekomstige ontwikkelingen. Die kun je niet allemaal voorzien, maar je kunt wel toekomstscenario’s schetsen en aangeven welke uitgangspunten je hanteert bij het zoeken naar oplossingen. Politici doen dat niet graag, omdat ze graag hun kruit droog en alle opties open houden. Maar voor krachtige bestuurders is dit een onmisbaar element.
“BOEK GEEN MEIVAKANTIE”
En ook vooruitkijken
Voor het eerst besteedde Rutte hier uit zichzelf al aandacht aan: “Boek geen meivakantie”, adviseerde hij. “Na 28 april gaan we echt niet meteen terug naar normaal.” Dat zijn heldere perspectieven voor over een maand.
Dat daar behoefte aan is, blijkt ook uit de vragen die journalisten vervolgens stelden: “Hoe lang houden de mensen in de zorg het nog vol?”. Een onmogelijk te beantwoorden vraag. Je kunt wel informeren naar concrete maatregelen om te zorgen dat artsen en verpleegkundigen niet overwerkt gaan uitvallen. “Heb ik straks een plek op de intensive care, heb ik straks nog een baan”, was een andere vraag. Daar kan een premier geen antwoord op geven, en met de van Rutte bekende soepelheid herleidde hij het onderwerp naar “je doet het met z’n allen”.
Nieuwe fasen in deze crisis
Zoals we in februari konden zien aankomen dat er mensen zouden overlijden, zo is het nu bijna onvermijdelijk dat binnenkort alle apparatuur op de afdelingen intensive care in gebruik is. En wat dan? De kans is reëel dat gemeenten vrij snel geld nodig hebben om de bijstandsuitgaven te kunnen volhouden. Springt het rijk dan bij? Hoe gaan we om met genezen coronapatiënten?
Zo zijn meer volgende fasen in de crisis te bedenken, waarover je de communicatie maar beter kunt hebben voorbereid. Het nadenken daarover levert altijd meer focus op, die veelal leidt tot bijstelling van wat je al in gedachten had.
“JE DOET HET MET Z’N ALLEN”
Willen we nog solidair zijn?
Corona vereist maximale aandacht, dat is waar. Maar toch: een kabinet moet nu al nadenken over vragen die na de crisis zullen opdoemen, uitgangspunten voor de antwoorden formuleren, en hierover een communicatiestrategie ontwikkelen. Boven deze coronacrisis hangt bijvoorbeeld de vraag hoe solidair we willen zijn met elkaar, nationaal en internationaal, institutioneel en als burgers onderling.
De gezondheidscrisis moet zijn climax nog krijgen. De crises die daarvan het gevolg zijn, moeten zich nog aandienen. In Nederland kijkt de bevolking nu en straks naar premier Rutte en zijn ministers. Als de nood hoog is, willen we van onze leiders bemoediging, geruststelling, voorbereid zijn, richtinggevend gedrag. Als het daaraan ontbreekt, kalft ook het draagvlak voor de maatregelen van de leiders af. Dan gaan mensen zelf wel bepalen hoe ze reageren, hoe ze solidariteit en eigen belang tegen elkaar afwegen. Leiding geven aan het sturen van de gevolgen is nóg belangrijker dan bij de coronacrisis zelf. Ook daarover moet het kabinet de regie nemen, en daarover op tijd beginnen met communiceren.
