Media berichten al weken en met veel aplomb over het corona-virus. Dat spreekt vanzelf gezien de paniek die in de wereld om zich heen grijpt, maar het is fragmentarisch en vooral vanuit een actueel nieuwsperspectief.
In Nederland levert het RIVM vanaf het begin heel veel nuttige informatie over alle aspecten op gezondheidsgebied. Het onafhankelijke instituut bewijst in deze tijd opnieuw zijn grote waarde. Maar de ministeries zijn lange tijd opvallend stil gebleven. Terwijl een gecoördineerde communicatie-aanpak veel onzekerheid al bij voorbaat had kunnen voorkomen. Nu hebben veel organisaties een tijd lang hun eigen pad moeten zoeken.
Geschatte aantal griepdoden
Nederland kampt, net als andere Europese landen, al weken met een griepepidemie. Er zijn veel zieken, en zoals elk jaar overlijden nogal wat mensen die al een zwakke gezondheid hadden. Daar reageren we met z’n allen rustig op. Een kort berichtje op het nieuws, dat de orde van de dag niet verstoord. Over een tijdje zal er een schatting zijn van het aantal griepdoden. Zijn het er meer of minder dan het aantal verkeersslachtoffers in dezelfde periode? Dat weet bijna niemand.
In China is eind december een nieuw virus ontdekt, Covid-19. Hoe anders is de reactie daarop. Het corona-nieuws neemt nog veel sneller toe dan het aantal besmettingsgevallen. En zoals altijd gaat het dan opeens over de gevaren, de verspreiding, het aantal doden en wat er mis is: mondkapjes uitverkocht. Terwijl mondkapjes ter voorkoming van besmetting weinig effectief zijn.
Overheden lijken (deze keer) extreem te reageren. Oostenrijk hield in februari als een van de eerste maatregelen een trein tegen waarin twee mensen zaten die iemand hadden gesproken die mogelijk besmet was (wat niet het geval bleek). Voor de zekerheid is toen het treinverkeer met Italië maar stilgelegd. In Italië zelf zijn hele gebieden afgesloten om verspreiding van het virus tegen te gaan.
Elke dode is er een te veel
De combinatie van gezondheid en iets onbekends zorgt al snel voor paniek. Er ontstaat een reflex dat elke dode er een te veel is, terwijl we op andere gebieden de ‘normale’ realiteit zo makkelijk aanvaarden. Vragen die zich opdringen zijn: wat is er zo erg aan corona? Welke maatregelen helpen, en welke zijn proportioneel? Wanneer grijpt de overheid in, en op welke manier? Wat is verstandig voor mensen om te doen en te laten? Hoe kunnen bedrijven het beste reageren?
Om paniek te voorkomen en evenwichtige reacties te bevorderen volstaat het niet dat het RIVM op zijn website een Vraag&Antwoord heeft staan en daarover twittert. De ministeries van buitenlandse zaken, volksgezondheid, onderwijs en economische zaken hebben zich lange tijd beperkt tot een enkel triviaal bericht. Inmiddels is er een website met veel gestelde vragen en reisadviezen en zien we minister Bruins bijna elke avond bij een talkshow. Nuttig, maar wat laat en fragmentarisch. Van een goed georganiseerde, samenhangende informatiecampagne is nog steeds geen sprake.
Interne communicatie
Bij Hague meldde zich een onderneming met de vraag hoe men intern moest communiceren over dit onderwerp. Op tijd nagedacht, waarvoor hulde, maar zulke communicatieadvies zou gratis en voor iedereen beschikbaar moeten zijn.
Het zou kunnen dat de rijksoverheid zich heeft voorgenomen de aandacht voor corona zo lang mogelijk beperkt te houden om de hysterie te temperen. Maar ook dat zou zinvolle informatie zijn geweest. Pas toen de eerste besmettingsgevallen zich in Nederland voordeden, kwam het kabinet in actie met een crisisvergadering.
Het zou beter zijn geweest om al eerder met een gecoördineerde publiekscampagne te beginnen, in plaats van zoals nu vooral ad hoc te reageren. Hoe denkt de rijksoverheid over de proportionaliteit van bepaalde maatregelen (ook die in andere landen)? We krijgen adviezen over handen wassen en thuis blijven als we denken besmet te zijn. Maar wanneer gaan scholen dicht, wanneer wordt reizen verboden of het openbaar vervoer stilgelegd, welke evenementen worden bij een bepaalde besmettingsgraad afgelast, wat mogen bedrijven zelf beslissen over de gezondheidsrisico’s van hun mensen? Misschien dat er al veel over is nagedacht, maar dat willen we dan ook wel weten. Alleen dat al werkt geruststellend, en helpt om de situatie beheersbaar te houden.
Dus zou het devies moeten zijn: rijksoverheid, pak de regie, vanaf het begin. Communiceer, voordat zo’n virus zich hier aandient. Niets werkt beter tegen een crisis dan een preventieve aanpak. Alvast een puntje voor de evaluatie straks.
