Wat is het belangrijkste van de Brexit, denkt u? Economische rampspoed? Europese desintegratie? Afkeer van vreemdelingen?
Sporen van dat alles zijn vindbaar. Maar wat we zien is toch vooral de midlifecrisis van wat ooit een wereldmacht was. Dat leidt tot wanordelijke besluiten, een vervormd zelfbeeld en een onwerkelijke kijk op de buitenwereld. En het belang ervan wordt overschat.
De huidige chaotische situatie is het directe gevolg van een hele serie miscalculaties door Britse politici. Te beginnen met de belofte van David Cameron om een referendum te houden over de EU. Hij deed dat tijdens de verkiezingscampagne in 2015, uitsluitend voor politieke gewin. De kans op een leave nam hij net zo weinig serieus als zijn lidmaatschap van de Unie. Maar ook de Brexiteers geloofden niet in een overwinning, zo bleek. Toen in juni 2016 een minieme meerderheid van de bevolking voor vertrek stemde, kozen de grote animatoren ervan ijlings het hazenpad. Ze hadden geen idee hoe het verder moest.
Van oudsher staat Groot-Brittannië ambivalent tegenover ‘het continent’. Zoals bij veel eilandvolken is er een meer dan gemiddelde hang naar onafhankelijkheid. De latente afkeer van de EU is gevoed door veel Britse media. Populaire kranten hebben maling aan feiten, vinden informatie bijzaak en spelen graag in op gevoelens van onvrede. Die zijn er volop, over achterblijvende welvaart bijvoorbeeld, net als nu de Gele Hesjes in Frankrijk. De Brexiteers deden er graag aan mee, met het bewust verspreiden van nepnieuws en onzinnige beloften (‘Take back control’, 350 miljoen pond per week voor de gezondheidszorg). Naast misrekeningen kenmerkt de Brexit zich door misinformatie over de gevolgen: de Britse bevolking denkt er beter van te worden, wat evident onjuist is. Nu dat langzaam doordringt, kalft de steun voor een Brexit af.
Tegelijk doet zich het verschijnsel cognitieve dissonantie voor: het in overeenstemming brengen van kennis en gevoel omtrent een omstreden beslissing. Dus gaan Britten ‘denken’ dat ze zonder de EU de immigratie beter kunnen indammen en lucratievere handelsakkoorden kunnen sluiten. Let maar op, dat wordt de politieke communicatielijn.
Vanaf het vasteland kijkt men met groeiende verbazing naar het voortdurende chaotische geruzie overzee. Arrogante uitspraken over het lesje dat Europa moet leren, wekken ergernis. De soms nog welbespraakte maar allengs vooral onbeschaafde bejegening van politiek andersdenkenden in Londen doet het Brusselse respect flink tanen. Britse onderhandelaars bleken ongeïnteresseerde en ongeïnformeerde betweters. Theresa May mag dan standvastig zijn, haar filosofische horizon reikt niet verder dan “Brexit is Brexit”. Wie ingewikkelde kwesties op zo’n kinderlijke manier benadert, krijgt voor de broek.
Maar ook Europeanen hebben geen goed beeld van wat de Britse uittreding betekent. Het heersende beeld in de media is dat van economische rampspoed en chaos in het verkeer. Dat nu zal zwaar overdreven blijken. De Britse bevolking – toch al relatief arm – gaat het waarschijnlijk flink in de portemonnee voelen. Maar voor Europa zijn de gevolgen nogal onvoorspelbaar. Vermoedelijk betekent het een daling van de economische groei die onder de statistische afrondingen valt. Een Nederlands huishouden heeft andere zaken om zich zorgen over te maken.
Ja, vooral op het gebied van verkeer en vervoer gaan we ongemakken tegenkomen. Maar die zijn na een jaar grotendeels opgelost, en de rest went wel. Nederland en Groot-Brittannië blijven bevriende naties en we willen graag samenwerken. Dat is de boodschap die wij als economische en politieke stakeholders het beste kunnen uitdragen. Ze zullen een arm om hen heen heel erg waarderen.
