Nederlandse glastuinbouw moet strategischer denken

Nederland heeft een sterke positie op het gebied van glastuinbouw. Iedereen kan een kas laten bouwen, maar alleen Nederlanders weten een maximale oogst te realiseren. Hoe lang nog? Want kunstmatige intelligentie rukt op. Nederland moet strategischer denken en handelen om het volledige potentieel van de glastuinbouw internationaal te verzilveren, aldus Alex Klein, Account Director bij Hague en expert op het gebied van agri-food.

De glastuinbouw, die 7,9 miljard euro (1% van het BBP) aan de Nederlandse economie bijdraagt, wordt hard geraakt door de hoge gasprijs. Het is belangrijk dat de sector aandacht vraagt voor de problemen die dat met zich meebrengt. Want een deel van de kassen zal komende winter leeg staan, omdat het voor veel ondernemers simpelweg te duur wordt om te stoken. De grote vraag is of glastuinbouwbedrijven het kunnen uitzingen, want hun bedrijfsmodel is gebaseerd op ‘jaarrond’ telen en oogsten.

De huidige crisissituatie zet de schijnwerpers op de uitdagingen van een sector die intrinsiek een grote waarde heeft voor de Nederlandse economie, en een aanzienlijke rol kan spelen in de transitie naar een duurzame economie. Er zijn drie grote uitdagingen voor de glastuinbouw. Twee daarvan zijn bekend: de sector moet de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen sterk verminderen en samen met de politiek fatsoenlijke huisvesting voor arbeidsmigranten regelen. De oplossingen voor die vraagstukken zijn niet eenvoudig, en het vraagt een actieve houding van bedrijven en overheden, maar er wordt aan gewerkt.

Buitenlandse belangstelling

Waar minder aandacht voor is, en minstens zo belangrijk, is het internationale strategische potentieel van de Nederlandse glastuinbouw. In oktober 2021 was Jack Ma op bezoek bij het World Horti Center. Ma is de oprichter en topman van het Chinese webwinkelconcern Alibaba. Ma heeft een neus voor kansen in de hightech sector en toonde tijdens een bezoek aan het World Horti Center in Naaldwijk grote belangstelling voor de Nederlandse glastuinbouw. Naar verluidt wil Ma in China een enorm kassengebied bouwen. Er is meer interesse van internationale investeerders. In de periode 2019-2022 verviervoudigde het aantal buitenlandse investeringen in de Nederlandse glastuinbouwsector, zo maakte de regionale ontwikkelingsmaatschappij Innovation Quarter onlangs bekend.

Enthousiasme alom. Maar is het eigenlijk wel goed nieuws als Chinese en andere buitenlandse investeerders onze innovaties hier komen wegkapen? Mijn stelling is dat we onze kennis en kunde internationaal veel beter kunnen inzetten, maar dan moeten we er strategischer naar gaan kijken. Europa is, op Frankrijk na misschien, niet goed in strategisch en geopolitiek handelen. Nederland bezit de know-how en de technologie om de wereldbevolking in 2050 van duurzame, plantaardige voeding te voorzien. Zelfs als er door klimaatverandering straks minder landbouwgrond beschikbaar is voor voedselproductie. Hoe dat mogelijk is? Het antwoord is wederom de glastuinbouw, want daarvoor is minder grond, minder water en zijn minder bestrijdingsmiddelen nodig. Dat is een troefkaart waar we best een goede boterham aan verdienen maar waar we geopolitiek géén gebruik van maken.

Kennis voor de wereld van morgen

De export van kennis en kunde van de glastuinbouw levert werkgelegenheid en welvaart op. Maar economische macht kan ook politieke macht opleveren. Kijk maar naar Amerika. Dat Google en Apple Amerikaanse bedrijven zijn, is belangrijk voor het Witte Huis. Net zoals het voor Nederland belangrijk is dat ASML hier gevestigd is. Het bezit van cruciale kennis en technologie voor de wereld van morgen levert een plek op aan de tafel van de wereldpolitiek.

Onderschat die waarde niet. De Nederlandse glastuinbouw kan een complete oplossing bieden voor bijvoorbeeld de Mekongdelta, waar minder vis geconsumeerd wordt vanwege het verontreinigde water, en mensen meer groenten willen eten in aanvulling op de rijstmaaltijd. Dat is een kans voor glastuinbouw.

Het onderscheidend vermogen zit in onze kennis. Dat zie je bijvoorbeeld wanneer je Nederlanders in China een kas laat bouwen, en vervolgens de teelt aan Chinezen overlaat. In die kas wordt maar de helft van de opbrengst gehaald, vergeleken met wat die kas in Nederland oplevert. Kennis en jarenlange ervaring heeft de Nederlanders het fingerspitzengefühl gebracht dat nodig is voor een maximale oogst.

Investeren in kunstmatige intelligentie

Maar hoe lang hebben we die voorsprong nog? Oprichter en directeur Jeff Bezos van Amazon investeert vele miljoenen in kunstmatige intelligentie en ‘vertical farming’. Nederland moet op zijn hoede zijn, want digitale technologie gaat het speelveld veranderen. Onder auspiciën van Wageningen Universiteit & Research wordt al druk geëxperimenteerd met volledig automatische groententeelt. Sponsor en jury van deze Autonomous Greenhouse Challenge: het Chinese technologiebedrijf Tencent. Lopen we zo niet het risico dat onze kennis en kunde weglekt naar China?

Mijn pleidooi is dat Nederland zélf meer in innovatie moet moet investeren. Bijvoorbeeld in kunstmatige intelligentie, maar ook in robotisering, zodat de voedselproductie minder arbeidsintensief wordt. Als we onze voorsprong willen behouden moeten we die innovatie niet aan Tencent en Jeff Bezos overlaten. Het is natuurlijk niet zo dat er nu niks gebeurt, maar de Nederlandse overheid zou een strategische investeringsagenda moeten opzetten hiervoor. Vehikels als het Nationaal Groeifonds en Invest-NL zijn perfect om in te zetten voor dit soort toegepaste technologie die helpt onze koppositie te behouden.

Net zoals radartechnologie niet aan China wordt verkocht vanwege de militaire risico’s, moeten we om economische en geopolitieke redenen onze positie op het gebied van glastuinbouw ook niet weggeven. De sector moet strategischer nadenken over zijn toegevoegde waarde en zijn positie.