Met zijn benoeming als secretaris-generaal bij de NAVO staat voormalig Nederlands premier Mark Rutte voor een van de meest complexe geopolitieke uitdagingen van onze tijd. De wereldorde is gefragmenteerd en de NAVO wordt geconfronteerd met een breed scala aan bedreigingen, zowel traditioneel als modern, die verschillende delen van de wereld treffen en een directe invloed hebben op de veiligheid van haar lidstaten.
Rutte zal te maken krijgen met veranderende prioriteiten binnen de NAVO en moet tegelijkertijd de uiteenlopende belangen van Europese bondgenoten balanceren. Een groeiende uitdaging is de rol van klimaatverandering, die niet langer enkel als milieu-issue kan worden gezien, maar als een “bedreigingsvermenigvuldiger”. Klimaatverandering verergert bestaande problemen zoals water- en voedseltekorten en extreme weersomstandigheden, wat weer leidt tot regionale instabiliteit. Dit destabiliseert fragiele gebieden zoals het Midden-Oosten en het noordpoolgebied, wat op zijn beurt invloed heeft op de veiligheid in Europa en daarbuiten.
De NAVO zal zich moeten aanpassen aan deze nieuwe realiteit. Het aanpakken van klimaatverandering betekent niet alleen aanpassingen in militaire operaties, maar ook een breder begrip van hoe milieu-instabiliteit conflicten kan aanwakkeren en veiligheidsrisico’s kan vergroten. Rutte zal een geïntegreerde benadering moeten aansturen waarin de milieuaspecten van veiligheid worden meegenomen.
De veiligheidssituatie binnen Europa is divers. In het noorden zorgt het smelten van het poolijs voor nieuwe zeeroutes, wat leidt tot grotere concurrentie over handelswegen en natuurlijke hulpbronnen. Terwijl Rusland zijn militaire aanwezigheid in het noordpoolgebied versterkt, toont ook China toenemende belangstelling voor de regio, wat de spanningen verder opdrijft.
In Zuid-Europa worden landen geconfronteerd met migratiestromen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten, aangedreven door conflicten, economische instabiliteit en de gevolgen van klimaatverandering. Problemen zoals waterschaarste en voedselonzekerheid worden verergerd door de toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden.
Aan de oostkant van Europa blijft Rusland de grootste bron van zorg. Sinds de annexatie van de Krim in 2014 en de invasie van Oekraïne in 2022, vormen de militaire acties van Moskou, samen met hybride en cyberaanvallen, een voortdurende bedreiging voor zowel de oostelijke NAVO-lidstaten als de algehele veiligheid van Europa.
Buiten Europa moet de NAVO ook inspelen op bredere geopolitieke ontwikkelingen. De groeiende samenwerking tussen autocratische regimes zoals China en Rusland creëert nieuwe uitdagingen. China, hoewel niet direct een militaire dreiging voor de NAVO, versterkt zijn banden met Rusland, met name op het gebied van hybride oorlogsvoering en cyberaanvallen. Deze versterkte relatie compliceert de aanpak van het Oekraïne-conflict en benadrukt de toenemende verwevenheid van mondiale uitdagingen. Daarnaast leiden toenemende spanningen met landen zoals Iran, Venezuela en Noord-Korea tot verdere instabiliteit. Deze situatie wordt nog gecompliceerder door de onzekerheid rondom toekomstig Amerikaans beleid richting Europa.
De aankomende Amerikaanse verkiezingen kunnen grote gevolgen hebben voor de NAVO. Als de Verenigde Staten besluiten hun focus te verleggen van Europa naar binnenlandse kwesties of een meer China-georiënteerde buitenlandse politiek voeren, zal Europa meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor zijn eigen veiligheid. Dit zou een herziening van de Europese defensiestrategieën vereisen, waarbij NAVO-leden mogelijk meer autonomie moeten ontwikkelen om hun collectieve veiligheid te waarborgen. Deze potentiële verschuiving benadrukt het belang van strategische samenhang binnen de NAVO. Een misalignment in prioriteiten tussen bondgenoten kan de gezamenlijke capaciteiten van de alliantie om bedreigingen effectief aan te pakken, ondermijnen.
Mark Rutte betreedt een complexe arena waarin de veiligheidssituatie wereldwijd gefragmenteerd is. Van Russische agressie tot de toenemende assertiviteit van China en de gevolgen van klimaatverandering, de uitdagingen voor de NAVO zijn groot en veelzijdig. Het behouden van eenheid binnen het bondgenootschap zal een van Rutte’s belangrijkste taken zijn, terwijl hij tegelijkertijd de Europese leden moet aansporen om meer verantwoordelijkheid te nemen, vooral als de Amerikaanse steun afneemt. Daarnaast zal hij ervoor moeten zorgen dat de NAVO flexibel blijft en zich aanpast aan de veranderende aard van mondiale dreigingen, waaronder de veiligheidsrisico’s die door klimaatverandering worden veroorzaakt.
*******
Blijf op de hoogte van ons volgende blogartikel, waarin we dieper ingaan op het profiel van Mark Rutte. We zullen inzichten delen van experts die onder zijn kabinet hebben gewerkt en zijn visie op defensie en veiligheid belichten, evenals de manier waarop deze ervaringen zijn leiderschap als secretaris-generaal van de NAVO zouden kunnen vormgeven.
