Met zijn benoeming als secretaris-generaal bij de NAVO staat voormalig Nederlands premier Mark Rutte voor een van de meest complexe geopolitieke uitdagingen van onze tijd. De wereldorde is gefragmenteerd en de NAVO wordt geconfronteerd met een breed scala aan bedreigingen, zowel traditioneel als modern, die verschillende delen van de wereld treffen en een directe invloed hebben op de veiligheid van haar lidstaten.
Rutte krijgt te maken met veranderende prioriteiten binnen de NAVO. Tegelijkertijd moet hij de uiteenlopende belangen van Europese bondgenoten balanceren. Een groeiende uitdaging is de rol van klimaatverandering. Dit is niet langer alleen een milieu-issue, maar een “bedreigingsvermenigvuldiger”. Klimaatverandering verergert problemen zoals water- en voedseltekorten en extreme weersomstandigheden. Dit leidt tot regionale instabiliteit.
Fragiele gebieden, zoals het Midden-Oosten en het noordpoolgebied, worden hierdoor verder verzwakt. Dit heeft invloed op de veiligheid in Europa en daarbuiten. De NAVO moet zich aan deze nieuwe realiteit aanpassen. Het aanpakken van klimaatverandering vereist niet alleen aanpassingen in militaire operaties. Er is ook een breder begrip nodig van hoe milieu-instabiliteit conflicten kan aanwakkeren. Rutte moet werken aan een geïntegreerde benadering waarin milieuaspecten van veiligheid worden meegenomen.
De veiligheidssituatie binnen Europa is divers. In het noorden zorgt het smelten van het poolijs voor nieuwe zeeroutes, wat leidt tot grotere concurrentie over handelswegen en natuurlijke hulpbronnen. Terwijl Rusland zijn militaire aanwezigheid in het noordpoolgebied versterkt, toont ook China toenemende belangstelling voor de regio, wat de spanningen verder opdrijft.
In Zuid-Europa worden landen geconfronteerd met migratiestromen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten, aangedreven door conflicten, economische instabiliteit en de gevolgen van klimaatverandering. Problemen zoals waterschaarste en voedselonzekerheid worden verergerd door de toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden.
Aan de oostkant van Europa blijft Rusland de grootste bron van zorg. Sinds de annexatie van de Krim in 2014 en de invasie van Oekraïne in 2022, vormen de militaire acties van Moskou, samen met hybride en cyberaanvallen, een voortdurende bedreiging voor zowel de oostelijke NAVO-lidstaten als de algehele veiligheid van Europa.
Buiten Europa moet de NAVO inspelen op bredere geopolitieke ontwikkelingen. De groeiende samenwerking tussen autocratische regimes zoals China en Rusland brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. China vormt weliswaar geen directe militaire dreiging voor de NAVO, maar versterkt zijn banden met Rusland. Vooral op het gebied van hybride oorlogsvoering en cyberaanvallen. Deze nauwere relatie bemoeilijkt de aanpak van het conflict in Oekraïne en laat zien hoe mondiale uitdagingen steeds meer verweven raken.
Daarnaast zorgen spanningen met landen als Iran, Venezuela en Noord-Korea voor extra instabiliteit. De situatie wordt verder gecompliceerd door onzekerheid over het toekomstige Amerikaanse beleid richting Europa.
De komende Amerikaanse verkiezingen kunnen grote gevolgen hebben voor de NAVO. Als de VS hun focus verleggen van Europa naar binnenlandse kwesties of zich meer richten op een China-georiënteerde politiek, moet Europa meer verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen veiligheid. Dit vraagt om een herziening van de Europese defensiestrategieën. NAVO-leden zullen mogelijk meer autonomie moeten ontwikkelen om hun gezamenlijke veiligheid te waarborgen.
Deze mogelijke verschuiving benadrukt het belang van strategische samenhang binnen de NAVO. Een verschil in prioriteiten tussen bondgenoten kan de capaciteit van de alliantie om bedreigingen effectief aan te pakken ondermijnen.
Mark Rutte betreedt een complexe arena waarin de veiligheidssituatie wereldwijd gefragmenteerd is. Van Russische agressie tot de toenemende assertiviteit van China en de gevolgen van klimaatverandering, de uitdagingen voor de NAVO zijn groot en veelzijdig. Het behouden van eenheid binnen het bondgenootschap zal een van Rutte’s belangrijkste taken zijn, terwijl hij tegelijkertijd de Europese leden moet aansporen om meer verantwoordelijkheid te nemen, vooral als de Amerikaanse steun afneemt. Daarnaast zal hij ervoor moeten zorgen dat de NAVO flexibel blijft en zich aanpast aan de veranderende aard van mondiale dreigingen, waaronder de veiligheidsrisico’s die door klimaatverandering worden veroorzaakt.
*******
Blijf op de hoogte van ons volgende blogartikel, waarin we dieper ingaan op het profiel van Mark Rutte. We zullen inzichten delen van experts die onder zijn kabinet hebben gewerkt en zijn visie op defensie en veiligheid belichten, evenals de manier waarop deze ervaringen zijn leiderschap als secretaris-generaal van de NAVO zouden kunnen vormgeven.
