De Green Deal: innovatie, geopolitiek en de toekomst van de industrie in Europa

Dinsdagavond hadden wij de eer om Diederik Samsom te ontvangen op ons kantoor aan het Lange Voorhout voor het evenement “De Green Deal en hoe nu verder?”. Als voormalig kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans (2019-2024) speelde Samsom een sleutelrol in de totstandkoming van de Europese Green Deal. Met de recente Europese en Amerikaanse verkiezingen in het achterhoofd spraken we over de huidige stand van zaken rondom de Green Deal en de cruciale rol van politiek en industrie richting de toekomst.

Samsom hield een inspirerend betoog over hoe de Green Deal twee wereldwijde crises heeft doorstaan: de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne. Dit is uitzonderlijk, aangezien klimaatbeleid vaak als minder urgent wordt gezien. Hij sprak over de omvang van de innovatiegolf die momenteel gaande is en benadrukte dat, hoewel de klimaatcrisis onomkeerbaar is, de innovatiekracht van de wereld reden geeft voor optimisme. Vooral technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI) bieden hoop voor het versnellen van duurzame oplossingen.

Lessen uit de pandemie en Oekraïne

Volgens Samsom heeft de oorlog in Oekraïne Europa met de neus op de feiten gedrukt. Een harde les was het gebrek aan aandacht voor de productieketens van duurzame technologieën, zoals windmolens, in de oorspronkelijke Green Deal. Net zoals Europa tijdens de coronacrisis afhankelijk bleek van andere landen voor vaccins, werd pijnlijk duidelijk dat strategische onafhankelijkheid essentieel is. Samsom benadrukte dat Europa productieketens nu dichter bij huis moet halen. Deze realisatie is inmiddels stevig verankerd in het Europese beleid.

Het Draghi-rapport en de Europese koers

Tijdens de discussie ging Samsom ook in op het invloedrijke Draghi-rapport, dat richting geeft aan het nieuwe Europese beleid na de verkiezingen. Hij stelde dat Nederland momenteel een minder prominente rol speelt in Europa, terwijl Duitsland als industriële grootmacht de koers lijkt te bepalen. De Duitse verkiezingen worden cruciaal, niet alleen voor Duitsland zelf, maar ook voor de toekomst van de Europese industrie.

Daarnaast gaf hij inzage in waarom naast de sterke inhoud, het moment ook belangrijk is geweest voor de tractie van het Draghi-rapport. Samsom verwees naar het Brusselse fenomeen van de “magische zomer”. In de beleidsluwe periode voor het aantreden van een nieuwe Commissie is er tijd om na te denken over wat er in de optiek van ambtenaren (al dan niet gesterkt door externe experts) anders zou moeten, nadat ze vier jaar in de politieke orkaan hebben meegedraaid. In 2019 was dit de Green Deal, in 2024 was dit het Draghi-rapport. Dat roept de vraag op: wat wordt het over 5 jaar?

Succesverhalen in innovatie

Een van de hoogtepunten van Samsoms betoog was zijn voorbeeld van offshore windenergie in Nederland. Hij sprak over de politieke durf in 2012 om te investeren in deze sector, ondanks onzekerheid over het resultaat. De industrie voorspelde destijds een kostendaling van 40% binnen 10 jaar en overtrof die verwachting ruimschoots. Samsom benadrukte dat vergelijkbare initiatieven op Europees niveau nodig zijn, bijvoorbeeld in drijvende offshore wind, warmtepompen en batterijen. Hoewel projecten zoals Northvolt niet volledig vlekkeloos verliepen, hoort vallen en opstaan bij het innovatieproces.

Concurreren op het wereldtoneel

Samsom wees op de uitdagingen in de concurrentie met China en Amerika. Europa heeft andere krachten en moet strategische keuzes maken. In plaats van in te zetten op concurrentie, moeten we accepteren dat de EU niet op alle technologieën de wereldleider kan zijn. Het klopt dat de energietransitie duurder wordt door deze geopolitieke realiteit, maar als er een regio sterk genoeg is om dit te dragen, dan is het Europa wel.

Oproep aan de industrie

Samsom sloot af met een prikkelende vraag: is de Europese industrie klaar voor de uitdagingen die voor ons liggen? Hierna gingen we in gesprek met leiders van bedrijven als Intergas en Warmtelinq over hun visie en plannen binnen de energietransitie. De bijeenkomst bevestigde dat Europa voor een cruciale fase staat. Met de juiste samenwerking tussen politiek en industrie, en door te bouwen op de innovatiekracht die Samsom zo treffend schetste, liggen er grote kansen binnen handbereik.