Pensioenfondsen zijn er niet voor de waan van de dag

De wens om Nederlandse pensioenfondsen grootschalig te laten investeren in allerlei maatschappelijke vraagstukken is begrijpelijk, maar onverstandig, schrijft Menno Snel, partner bij Hague Corporate Affairs. Pensioenfondsen beleggen vele honderden miljarden euro’s om miljoenen deelnemers nu en in de toekomst een goed inkomen te bezorgen, en dat moeten ze blijven doen.

De rol van pensioenfondsen

Wat is de rol van de Nederlandse overheid in investeringen op het gebied van infrastructuur, innovatie en duurzaamheid? Het Rijk heeft de afgelopen jaren een baaierd aan investeringsvehikels opgezet ten behoeve van de ‘economie van de toekomst’, waaronder het Groeifonds en Invest NL. Niet al die fondsen zijn een lang leven beschoren.

Overheidsinvesteringen in innovatie en nieuwe infrastructuur roepen tal van vragen op. Moet de overheid wel aandeelhouder zijn van bepaalde bedrijven? Mag er meer ‘blended finance’ komen, waarbij publiek en privaat geld samen optrekken? Is de overheid wel in staat de juiste investeringsbeslissingen te nemen?

Als voormalig bestuurder van pensioenfonds ABP weet ik dat in zo’n debat snel naar de pensioenfondsen wordt gekeken. Alle pensioenfondsen bij elkaar beleggen een vermogen van circa 1.700 miljard euro. Van dat duizelingwekkende bedrag kunnen ze toch flink wat euro’s steken in de woningbouw en de verduurzaming van de Nederlandse economie? En passant krijg je dan ook altijd de vraag waarom partijen als ABP, PFZW en PMT zoveel in buitenlandse aandelen beleggen.

In de eerste plaats is het niet zo dat pensioenfondsen liever in een Zwitsers woningproject stappen dan in een Nederlands. De belangrijkste overweging is dat veel van de projecten die geopperd worden voor de pensioensector ofwel veel te klein ofwel veel te risicovol zijn.

Beleggen in maatschappelijke vraagstukken

De drijfveer voor pensioenfondsen is de fiduciaire plicht: ze moeten het best mogelijke pensioen verzorgen voor álle deelnemers. Als een bepaalde groep met sandalen in het bos wil lopen en eist dat de fondsen alleen nog maar groen beleggen, dan moeten ze dat zelf weten, maar daar kunnen pensioenbestuurders hun beleggingsbeleid niet op baseren.

De waan van de dag is een wispelturige raadgever. Want waar de ene groep vandaag pleit voor duurzame beleggingen, willen anderen morgen juist investeren in de defensie-industrie. In het kader van de geopolitieke onafhankelijkheid van Europa, is daar wat voor te zeggen, maar dat is een keuze voor de politiek, niet voor de pensioenfondsen.

Risico van activistisch beleggen

De wensen van alle actiegroepen zijn onderling niet verenigbaar. De een wil dat er duurzaam belegd wordt, de ander wil dat er geïnvesteerd wordt woningbouw en wapens, terwijl deelnemers met een zwaar beroep simpelweg een goede regeling willen voor ververoegde uittreding.

VVD-kamerlid Thierry Aartsen begrijpt dat. In juni diende hij een motie in die pensioenfondsen opriep om te stoppen met ‘activistisch’ beleggen. De focus moet volgens Van Aartsen liggen op het rendement. De motie werd met een meerderheid aangenomen. De opvatting van deelnemers is volgens het VVD-kamerlid ‘van ondergeschikt belang’, zegt hij in het FD.

Beleid maken op de golven van maatschappelijke verontwaardiging gaat vaak mis. Kijk maar naar de toeslagenaffaire en het aardgasdossier Groningen. Een pensioenfonds vragen om te investeren wat er op die dag het meest gewild is, is riskant. Het leidt tot jo-jo-beleid, en daar is onze riante pensioenreserve te belangrijk voor.

Dat pensioenfederatie-voorzitter Ger Jaarsma in het FD claimt niet activistisch te beleggen, is mooi, maar strookt niet helemaal met de feiten. Want waarom zou je olie- en gasbedrijven in de ban doen, als de overgrote meerderheid van de burgers en bedrijven nog decennia olie en gas nodig hebben? Laat de pensioenfondsen zich concentreren op de invoering van het nieuwe pensioenstelsel en zich verder vooral richten op de fiduciaire plicht.